کاشیهای ایرانی بر دیوارهای اروپائی

عنوان مقاله:

کاشی های ایرانی بر دیوار های اروپائی:جمع آوری کاشی های ایلخانی در اروپای قرن نوزدهم

چکیده:

دفاتر اولیه ثبت کاشی های ایرانی در موزه ی ویکتوریا و آلبرت(کنسینگتون سابق)و دیگر منابع حاکی از آنند، که کاشی های ایلخانی در نیمه ی دوم قرن نوزدهم در دو مرحله از ساختمان های باقی مانده جدا شده و موجب شکل گیری کلکسیون های اروپائی شده اند.

مرحله اول ،چیزی بین سال های 63\1862 و1875 بوده است که طی آن کاشیها از ساختمانهایی در نطنز ،ورامین و قم جدا شده اند.دو فرانسوی مقیم ایران ؛ژان باپتیست نیکلاس و ژولس ریچارد ، تعداد زیادی از این کاشی ها را به رابرت مورداک اسمیت که در آن زمان آثار هنری ایرانی را ،برای موزه کنسنگتون جنوبی جمع آوری میکرد ،فروختند.در طول مرحله دوم، از سال های 1881 تا 1900، بیشتر ساختمان های قم، دامغان و کاشان غارت شدند و این چنین ، این کاشی ها را برای مجموعه های کلکسیون دار های شخصی و دولتی در اروپا و ایالات متحده فراهم کردند.

استفاده از سفالینه های لعاب دار به عنوان تزئینات معماری در ایران ،بیشتر از هر دوره ای در دوره ی ایلخانی (1258-1353) به شکوفایی خود رسید.تغییرات به وجود امده در تکنیک های تزئینی کاشی چینی ،با پیشرفت هنر سفالگری بسیار مرتبط بوده است.
سفالگران فعال کاشانی ،باعث بهبود و قوت تکنیک رنگ آمیزی زرین شدند که طی آن ،با اعمال ترکیب اکسید فلزات بر لعابی که از قبل کوره شده و دوباره کوره می شود ،یک سطح فلزی درخشان به وجود آوردند.تکنیک های دیگر نظیر لعاب چند رنگ و رنگ آمیزی زیر لعاب برای اولین بار در همین دوره در ایران در تزئیات کاشی بکار رفته اند.این در حالی است که تکنیک جدید رنگ آمیزی روی لعاب معروف به لاجوردینا(آبی سیر کبود بوده و با برگ طلایی تزیین شده است)احتمالا بطور اختصاصی برای تزیینات معماری کاشی چینی ابداع شده است.

بطور گسترده از کاشی های تزیین شده با تکنیک های متنوع در آراستن سطوح داخلی و خارجی ساختمانهایی نظیر قصرها ، مساجد و حرم ها استفاده می شده است.ساختمانهای دوره ایلخانی با تزیینات کاشی کامل خود با شکوه و بی نظیر بوده اند، ولی متاسفانه مقدار اندکی از مجموع این آثار در جای اولیه خود باقی مانده اند.درحال حاضر هزاران کاشی دوره ایلخانی در کلکسیون های شخصی و دولتی در سراسر جهان نگهداری می شوند.آنها بواسطه رنگ بی نظیر لعاب خود و رنگ آمیزی ظریف روی لعاب خود یکی از جذابیت های اصلی نمایشگاه ها وکلکسیون های هنر اسلامی بشمار می روند.هرچند این کاشی ها زمانی در تزیین سطوح ساختمانهای ایرانی بکار رفته اند، هر یک از آنها از جایگاه اولیه خود جدا شده اند بطوری که ما نمی دانیم این کاشی ها زمانی متعلق به کدام ساختمان بوده اند و یا همراه با چه نوع کاشی های دیگری در طراحی و تزیین اصلی ساختمانها استفاده شده اند.

بخشی از مشکل بازسازی طرح کاشی های تزیینی، از کمبود اطلاعات کافی در مورد اینکه در کجا، چه زمان و چگونه یک کاشی بخصوص بدست آمده، نشات می گیرد. جای تعجب نیست که گمشدن این اطلاعات، مگر اینکه از حفاری های رسمی بدست آمده باشند اکثرا بصورت مخفیانه توسط غارتگران از ساختمانها بغارت رفته اند و مجموعه های شخصی و دولتی و یا در بازار هنر به چشم می خورد. به نظر می رسد که چپاول سازمان یافته ی کاشی های ایرانی در نیمه دوم قرن نوزدهم آغاز شده است، یعنی زمانی که گزارش سفر اروپایی ها به ایران برای اولین بار توجه آنان را به جلا و شکوه تزیینات کاشی ایرانی جلب کرده است.

مقاله حاضر با استفاده از اولین دفاتر ثبت دسته بندی شده از کاشی های ایرانی در موزه ی آلبرت و ویکتوریا و دیگر منابع معاصر درصدد بازسازی موقعیت هایی است که طی آن نشان میدهد چگونه کاشی های ایلخانی در مجموعه های اولیه و متنوع در اروپا بدست آمده اند.این مقاله فرایندی را پیشنهاد می کند که نشان می دهد که چگونه انواع بخصوصی از اشیا هنری توجه کلکسیون دار ها را به خود جلب کرده اند و همچنین نشان می دهد چگونه این اشیاء قبل از آنکه بدست کلسیون دار ها برسد، بدست آمده و مدیریت شده اند.

درحالی که نمونه های بسیاری از هنر ایرانی بدون وجود اطلاعاتی در مورد اصل و منبع خود در بازار هنر پیدا شده اند، چندین مجموعه کاشی های ایلخانی از استثنائات کمیابی هستند که می توان اصل و منبع آنها را تا میزان مشخصی دنبال کرد.بنابراین پژوهش حاضر یک جنبه در پیدایش جمع آوری هنر ایرانی از دوره اسلامی را آشکار می سازد.

ادامه مقاله….

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

برای امنیت، استفاده از سرویس reCAPTCHA گوگل مورد نیاز است که تابع Privacy Policy and Terms of Use است.